Het onzichtbare zichtbaar maken

Systemisch werk maakt ‘de onderstroom’ zichtbaar binnen samenwerkende groepen mensen, zoals families, bedrijven of organisaties. Die kun je allemaal zien als ecosystemen die floreren of juist stagneren, afhankelijk van of er voldaan wordt aan een aantal universele basisvoorwaarden (zie hieronder).

Problemen zien als symptomen

In de systemische benadering worden zowel individuele als groepsproblemen mede gezien als symptomen van dieper liggende verstoringen in de balans en flow van een systeem als geheel. Door deze verstoringen te erkennen en te benoemen, komt een bewustwordingsproces op gang dat resulteert in verschuivingen in die diepere laag, waardoor problemen vaak wegsmelten of oplossingen opeens voor de hand liggen.

Voor een gezond familiesysteem, bedrijf of organisatie worden binnen het systemisch werk drie of vier wetmatigheden onderscheiden, ook wel principes of oerkrachten genoemd:

• Ordening: zitten mensen op de juiste positie die aansluit bij de natuurlijke ordening van het systeem? Denk bij ordeningsprincipes aan geboortevolgorde (in familiesystemen) of anciënniteit, expertise of prestaties (bij organisaties).
• Insluiting: worden alle betrokkenen en gebeurtenissen in heden en verleden erkend en gewaardeerd voor hun bijdrage aan het systeem?
• Uitwisseling: is er een gezonde balans tussen geven en nemen binnen het systeem of is er sprake van ongezonde opoffering of uitbuiting?
• Bestemming: is er binnen het systeem ruimte voor mensen om toe te groeien naar hun bestemming - een plek waar ze tot hun recht komen? En is er ook ruimte om afscheid van mensen te nemen, afdelingen te sluiten of bedrijfsonderdelen af te stoten zodra die zichzelf overbodig hebben gemaakt?

Als we bepaald gedrag steeds blijven herhalen, tegen beter weten in, dan kan het zinvol zijn om te kijken hoe we zijn geworden zoals we zijn. Gedragspatronen die we als kind hebben ontwikkeld of overgenomen, kunnen ons ooit goed gediend hebben, maar ons later als volwassene behoorlijk in de weg zitten. Onze plek in het gezin, als oudste, middelste, jongste of enig kind, speelt hierbij een belangrijke rol.

Daarnaast kunnen we in onze jeugd – altijd vanuit de beste bedoelingen – de rol, plek of last van een ander gezinslid hebben overgenomen. Als volwassene kan die gewoonte ons belemmeren om onze eigen plek in te nemen en ons gesteund en gedragen te weten.

Door bewustwording en het energetische effect van systemisch werk kan deze disbalans hersteld worden, met vaak verrassende resultaten.

Zoals elk systeem heeft ook elk bedrijf of organisatie een onderstroom die voor alle betrokkenen voelbaar en waarneembaar is. Die onderstroom is het energetische resultaat van vele factoren, zoals de oprichtingsgeschiedenis, bedrijfswaarden en -tradities, hiërarchische verhoudingen, ambities, taboes, successen en tegenslagen, werksfeer enzovoort.

Net als in families hebben mensen ook in teams en organisaties een eigen systemische plek. Ordeningsprincipes kunnen zijn: volgorde van binnenkomst, maar ook leeftijd, ervaring, expertise of prestaties.

Bij systemische teamcoaching worden mogelijke verstoringen binnen de vier principes van ordening, insluiting, uitwisseling en bestemming zichtbaar, zodat daar een verschuiving kan gaan plaatsvinden.